ઘાસસચારો પશુઆહારનું મુખ્ય ઘટક અને મોટો ભાગ છે.તેમાં પણ લીલા ઘાસચારાનું આગવું મહત્વ છે.શક્ય હોય ત્યાં સુધી દરેક પશુઓ બારેમાસ લીલોચારો આપવો જ જાઈએ.આથી પશુઓ માટે જરૂરી વિટામીન્સ તથા ક્ષારો મળી રહે છ. વળી પુરતા પ્રમાણમાં તથા લીલો ચારો આપવાથી મોંઘા ખાણ દાણના ખર્ચમાંથી બચી શકાય છે. પશુની ઉત્પાદન ક્ષમતા તથા કાર્યક્ષમતા જળવાઈ રહે છે.અને પશુઓનો નીભાવ ખર્ચ ધટાડી શકાય છે.
ધાસચારાને બે વિભાગમાં વહેચી શકાય છે
(૧)જુવાર |
ફોડર એસ.૧૦૪૯ (સુઢિયા),સી.૧૦.૨,પીસી.૬,૯,૨૩,૪૦,હરિયાણાચરી ૧૩૬,એમપીચરી વગેરે. |
વાવેતરનોં સમય |
ઉનાળું : ફેબ્રુઆરી –માર્ચ અથવા ચોમાસું : ૩ થી ૬ |
પીયત |
ઉનાળું : ૫ થી ૬ અથવા ચોમાસું : ૩ થી ૬ |
કાપણી |
કુલ સંખ્યા ૧ થી ૨ પ્રથમ કાપણી વાવેતર પછી ૫૦% કુલ આવે ત્યારે ૭૦ થી ૮૦ દિવસે ત્યાર પછીની કાપણી ૩૦ થી ૪૦ દિવસે. |
લીલાચારાનું ઉત્પાદન |
પ્રતિહેકટર ૪૦૦ થી ૫૦૦ કીવન્ટલ |
(૨) જુવાર હાઈબ્રીડ |
એકસ-૯૮૮(પાયોનીયર), જીકે.૯૯૯,એસએસજી-૧૦૦૦, એસએસજી-૭૮૮, જેએસ.૨ વિગેરે જાતો પ્રખ્યાત છે. |
વાવેતરનો સમય |
ઉનાળું : ફેબ્રુઆરી-માર્ચ અથવા ચોમાસું : જુન-જુલાઈ |
પીંયત |
ઉનાળું : ૭ થી૮ અથવા ચોમાસું : ૪ થી ૫ |
કાપણી |
કુલ સખ્યા ૩ થી ૫ પ્રથમ કાપણી વાવેતર પછી ૫૦% કુલ આવે ત્યારે ૪૫ થી ૫૦ દિવસે ત્યાર પછીની કાપણી ૩૦ થી ૪૦ દિવસે. |
લીલાચારાનું ઉત્પાદન |
પ્રતિહેકટર ૮૦૦ થી ૧૦૦૦ કવીન્ટલ |
(૩) સ્વીટ, સુદાન |
જુવાર અને સુદાન ધાસનું સંકરણ કરી પેદા કરવામાં આવેલ જુવારની જાત છે. એસએસજી-૫૯-૩, જી. કે.૭૭૭, એસએસજી-૮૮૮ વિગેરે જાતો પ્રખ્યાત છે. |
વાવેતરનો સમય |
ઉનાળું : કેબ્રુઆરીચ્-માર્ચ અથવા ચોમાસું : જુન-જુલાઈ |
પીંયત |
ઉનાળું: ૬ થી ૭ અથવા ચોમાસું : ૪ થી ૫ |
કાપણી |
કુલ સંખ્યા ૩ થી ૫ પ્રથમ કાપણી વાવેતર પછી ૫૦% કુલ આવે ત્યારે ૪૫ થી ૫૭ દિવસે ત્યાર પછીની કાપણી ૩૦ થી ૪૦ દિવસે. |
લીલાચારાનું ઉત્પાદન |
પ્રતિહેકટર ૫૦૦ થી ૬૦૦ કવીન્ટલ |
(૪) મકાઈ |
આફ્રીકન ટોલ,કંપોઝીટ વિજય, વિકમ, કીસાન, ગંગા સફેદ-ર,૫,૭ તથા વાયગ્રેન વેલી, ગંગાપીંળી-પ, વિગેરે જાતો પ્રખ્યાત છે. |
વાવેતરનો સમય |
ઉનાળું : ફેબ્રુઆરી-માર્ચ અથવા ચોમાસું : જુન-ઓગસ્ટ |
પીંયત |
ઉનાળું: ૬ થી ૭ અથવા ચોમાસું: ૩ થી ૪ |
કાપણી |
કુલ સંખ્યા ચમરી આવ્યા બાદ દુઘીપાદાણાની અવસ્થા સુધી |
લીલાચારાનું ઉત્પાદન |
પ્રતિહેકટરે ૪૦૦ થી ૫૦૦ |
(૫) રજાકા બાજરી |
એલ.૭ર, ૭૪ કે.૬૭૪,૬૭૭ વિગેરે જાતો પ્રખ્યાત છે. |
વાવેતરનો સમય |
ઉનાળું : માર્ચ-એપ્રિલ અથવા ર્ચોમાસું : જુન-જુલાઈ |
પીયત |
૭ થી ૮ અથવા ચોમાસું :૩ થી ૪ |
કાપણી |
કુલ સંખ્યા 3 થી ૪ પ્રથમ કાપણી વાવેતર પછી ૫૦ થી ૫૫ દિવસે ત્યાર પછીના કાપણી ૩૫ થી ૪૦ દિવસે. |
લીલાચારાનું ઉત્પાદન |
પ્રતિ હેકટરે ૪૦૦ થી ૫૦૦ કવીન્ટલ |
(૬)હએબ્રીનેપીયર (ગાજરાજ ઘાસ ) |
એન.બી.ર૧ ,ધારવાડ-ર,૪,૭ પુસાજાયન્ટ, કોઈમ્બતુર, પી અને ૫ વિગેરે જાતો પ્રખ્યાત છે, |
વાવેતરનો સમય |
ઉનાળું : ફેબ્રુઆરી-માર્ચ અથવા ચોમાસું : જુન-ઓગસ્ટ |
પીયત |
ઉનાળું: ૮ થી ૧0 અથવા ચોમાસું : ૬ ચી ૮ |
કાપણી |
કુલ સંખ્યા ૭ થી ૮ પ્રથમ કાપણી વાવેતર પછી ૭૦ દિવસ ત્યાર પછીના કાપણી ૪૦ થી ૫૦ દિવસે. |
લીલાચારાનું ઉત્પાદન |
પ્રતિ હેક્ટર ૧૫૦૦ થી ૨૦૦૦ કવીન્ટલ |
(૭)ચોળી (ફક્ત ચોમાસું) |
ઈ.સી.૪ર૧૬એફઓએસ.૧,રશીયનજાયન્ટ,એચ.એડ.સી-૪૨,જી.એફ.સી-૨,જી.એફ.સી-૩, જી.એફ.સી-૪, જી.એફ.સી-૧૦, બાયકીલ્ડ |
વાવેતરનો સમય |
ઉનાળું = જુન –જુલાઈ |
પીયત |
ઉનાળું : ૩ થી ૪ |
કાપણી |
કુલ સંખ્યા ૧ થી ૨ પ્રથમ કાપણી કુલ અને સીંગ આવવાની થાય ત્યારે ૭૦ દિવસે ત્યાર પછીના ૪૦ થી ૫૦ દિવસે. |
(૮) ગુવાર |
એસ.એસ.-૨૭૭ |
વાવેતરનો સમય |
ઉનાળું = જુન-ઓગસ્ટ |
પીયત |
૨ થી ૩ |
કાપણી |
કુલ સંખ્યા ૧ સીંગ આવવાની થાય ત્યારે ૭૦ થી ૮૦ દિવસે. |
લીલાચારાનું ઉત્પાદન |
પ્રતિ હેકટરે ૨૫૦ થી ૩૦૦ કવીન્ટલ |
(૧) રજકો |
સિરસા-૯,આણંદ-ર,કચ્છી વિગેરે જાતો પ્રખ્યાત છે. |
વાવેતરનો સમય |
ઑકટામ્બર થી નવેમ્બર |
પીયત |
૨૫ વી ૩૦ |
કાપણી |
કુલ ૭ થી ૧૦ પ્રથમ કાપણી વાવેતર પછી ૫૫ થી ૬૦ દિવસે ત્યાર પછીના ૨૨થી૨૫ દિવસે… |
લીલાચારાનું ઉત્પાદન |
પ્રતિ હેક્ટરે ૧૦૦૦ મી ૧૨૦૦ કવીન્ટલ |
(૨) ઓટ |
કેન્ટઓટ, એચ.એફ.ઓ૧૧૪, આઈજીએફઆરઆઈ-૨૬૮૮ વિગેરે પ્રખ્યાત જાતો છે. |
વાવેતરનો સમય |
ઓક્ટોમ્બર થી નવેમ્બર |
પીયત |
૬ થી ૭ |
કાપણી |
કુલ ૧ થી ૨ પ્રથમ કાપણી વાવેતર પછી ૬૦ થી ૭૦ દિવસે ફુલ આવ્યા પછીના ૪૦ થી ૫૦ દિવસે. |
લીલાચારાનું ઉત્પાદન |
પ્રતિ હેકટરે ૫૦૦ થી ૬૦૦ ક્વિન્ટલ |
(૩)ગાજર |
પુસાકેશર અને રંજાબ નં.૨૯ જેવી સુધારેલી જાતોનું વાવેતર કરવાથી હેકટરે ૨૫૦૦૦ મી ૩૦૦૦૦ કિલોગ્રામ કદનું ઉત્પાદન મળે અને વધારામાં પાનનો ચારો મળે છે. |
(૪)સુર્યમુખી |
બધીજ મોસમમાં ઓછા પાણીથી થતો ચારો તથા તેલીબિયાનો પાક છે.ઈસી-૬૮૪૧૪, ઇસી-૬૮૪૧૫ સનરાઈઝ પ્રખ્યાત જાતો છે. બહું ઝડપથી વધે છે. અને ૪૦ થી ૫૦ દિવસે પશુને ખવડાવવા લાયક થાય છે. રશીયનજાયન્ટ નામની જાત વધુ અને પાતાળ પાન વધુ ડાળીઓ તથા નાના ફુલવાળી હોવાવી ચારા માટે વધુ ઉપયોગી છે. મોસમ પ્રમાણે જુવાર, મકાઈ, ચોળા, ગુવાર, સોયાબીન, વટાણા વિગેરે ભેળવીને વાવેતર કરવાથી વધુ સ્વાદિષ્ટ અને સમતોલ ચારો મેળવી શકાય છે. |
(૫)જાપાની સરસવ |
ખુબ જ ઝડપથી વધતો ચોમાસા અને શિયાળાની મોસમની વચ્ચેના સમયમાં વાવી શકાય તેવો પાક છે. ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બરમાં વાવેતર કરવાથી ઑકટોમ્બર-ડીસેમ્બરમાં લીલોચારો મળી શકે છેઃરજકો,બારસીમ કે ઓટ સાથે વાવેતર કરવાથી પહેલા વાઢમાં વઘુ ઉત્પાદન મળે છે. જાપાજી સરસવ ડાઈપ-૯, ચાઈના કેબેજ, ભવાની વિગેરે મુખ્ય જાતો છે.હેકટર ૨૦૦૦૦ થી ૩૦૦૦૦ કિ.ગ્રા. કરતા પણ વધુ લીલાચારાનું ઉત્પાદન મળે છે. આ ચારો વધુ સ્વાદિસ્ટ હોવાથી પશુઓ વધુ ખાય તો આફરો ચઢવા સંભવ છે. આવી ઓટ મકાઈ , જુવાર કે વટાણાના ચારા સાથે આપવો જોઈએ. |
સ્ત્રોત : ડો જીગર પટેલ
ફેરફાર કરાયાની છેલ્લી તારીખ : 5/20/2020