સૌંદર્ય સ્વાસ્થ્યનું જોડીદાર છે

બેદાગ ચમકતી ત્વચા, ઘાટા-ચમકદાર વાળ, સુડોળ આકર્ષક શારીરિક બાંધો અને આકર્ષક ચહેરો આવા કેટલાંક માપદંડો આપણી સુંદરતાની વ્યાખ્યા માટે જરૂરી હોય છે. પરંતુ જો તમે એમ માનતા હોવ કે સુંદરતા માત્ર ઉપરછલ્લી હોય છે, તેને સ્વાસ્થ્ય સાથે કોઈ લેવા-દેવા નથી તો તમે ભૂલ કરો છો.
શું તમારી ચામડી લુખ્ખી-બેજાન અને રતુંબડી નથી રહી ? આ માટે યોગ્ય ઉપાય શોધી રહ્યાં છો ? વાળ ખૂબ ઉતરે છે ? વાળ નિસ્તેજ અને છેડામાં સ્પ્લીટ એન્ડસ થઇ જાય છે ? વાળની ચમક અને જથ્થો પાછો મેળવવા માંગો છો ? શરીરમાં વળજોઈતી જગ્યાએ પેટ પર, સાથળ પર, કમરમાં ચરબી જમા થઇ રહી છે ? ટાઈટ ફિટિંગ્સવાળા ડ્રેસ પહેરવામાં સંકોચ થાય છે ? ડાયેટિંગ કરવું જીમમાં જોડાવું કે યોગા શીખવા એવી વિમાસણમાં છો ? આવા દેખાવ અને સુંદરતાને લગતાં પ્રશ્નોમાં અનેક યુવક, યુવતીઓ, પુરુષ-સ્ત્રીઓ અટવાતા હોય છે. હા, માત્ર સ્ત્રીઓ જ નહીં આધુનિક સમયમાં જાહેરજીવનમાં કાર્યરત હોય, એડમિસ્ટ્રેશન કે માર્કેટિંગમાં વ્યવસાય કરતાં પ્રોફેશનલ્સ હોય સહુ કોઈ પ્રભાવશાળી વ્યક્તિત્વ ઈચ્છે છે. વિશેષ તો જ્યારે ‘હરી, વરી અને કરી' જેવા કારણોસર સમયનો અભાવ,સ્ટ્રેસ અને અયોગ્ય-પૂરતા પોષકતત્ત્વો વગરનાં આહારની અસર સહુ પ્રથમ વ્યક્તિનાં ત્વચા-વાળનાં સૌંદર્ય પર આડઅસર કરે છે. યુવાનવયે પુરુષોમાં ટાલ પડવાની, વાળ સફેદ થવાની, ચહેરો નિસ્તેજ થવાની તો વળી ઉત્સાહમાં ઘટાડો થવાની ફરિયાદ જોવા મળે છે. આજની યુવતીઓ-સ્ત્રીઓ તેમનાં અભ્યાસ-વ્યવસાયની સાથે સમાજનાં ચાલ્યા આવતાં ધારા-ધોરણોને અનુસરી ઘરની સાફ-સફાઈ, રસોઈ, બાળકોની જવાબદારી નિભાવતા જ્યારે પોતાની જરૂરી સારસંભાળ લઇ શકતી નથી. પ્રતિમાસ થતાં માસિક સ્ત્રાવ દરમ્યાન થતાં શારીરિક-માનસિક ફેરફારોને પહોંચી વળવા યુવતીઓએ આહારમાં ફળ, સલાડ,દુધ, છાશ તથા ગોળ-ખજૂર જેવા લોહતત્વો ધરાવતાં પદાર્થો ઉમેરવા જરૂરી હોય છે. પરંતુ યોગ્ય સાર-સંભાળનો અભાવ અમુક ખોરાક ભાવે-નભાવે તથા પોતાનાં તરફ બેદરકારીભર્યા વલણથી હિમોગ્લોબીન, કેલ્શિયમની કમી, સૂર્યતાપ અને દુધ વગેરેના સેવનનાં અભાવને કારણે વિટામીન ડી, વિટામીન B12 જેવા તત્વોની પણ ઉણપ થતી જોવા મળે છે. જે પરિણામે ત્વચા-વાળની નિસ્તેજતા, હાથ-પગ-કમરમાં કળતર, ઉત્સાહનો અભાવમાં પરિણમે છે.

શરીરની સપ્રમાણતા અને સૌંદર્ય.

સુડોળ, માંસલ અને આકર્ષક શારીરિક બાંધો સહુ કોઈ ઈચ્છે છે. પોતાનાં શરીરનાં અયોગ્ય વજન માટે સહુની પાસે અલગ-અલગ સ્ટોરી હોય છે. મોટાભાગનાં કહે છે ટીનએજમાં કે ભરજુવાનીમાં તો તેઓ ખૂબ પાતળા હતાં, પરંતુ ત્યારપછી ભણતરના ભાર, કુટુંબ-બાળકોની-વ્યવસાયની જવાબદારી નિભાવવામાં સમય ક્યાં પસાર થયો ખબર ન પડી. પોતાને માટે ધ્યાન રાખવું શક્ય નથી બનતું. તો વળી દરેકે દરેક વ્યક્તિ ઓછા-વધુ અંશે પસાર થતાં સમય સાથે શરીર પર જામતી ચરબી, શરીરનાં લચીલાપણામાં આવતી જકડાહટથી હેરાન છે. તો કોઈ-કોઈ તાલિયા થતાં માથાથી, સફેદ થતાં વાળથી તો ચહેરા પર દેખાતી કરચલી માટે ક્વીક-ફિક્સ ઉપાયો કરી આત્મસન્માન પાછુ મેળવવા માંગે છે. હા, આત્મસન્માન ! પસાર થતી વય સાથે ત્વચા-વાળમાં ફેરફાર થવો કુદરતી છે. પરંતુ અયોગ્ય ખોરાક, જીવનશૈલીથી નાની ઉંમરે થતાં આવા ફેરફારથી વ્યક્તિની પોતાની ઈમેજથી લઘુતા ગ્રંથિથી પીડાવા લાગે છે. સમય સાથે થતાં ફેરફારને સ્વીકારવા માટે મનોબળ ત્યારે જળવાય જ્યારે વ્યક્તિએ અત્યાર સુધી વ્યતિત થયેલું જીવન માણ્યું હોય ! પોતે પસાર કરેલી તકલીફવાળી પરિસ્થિતિ, જીવનનાં સંઘર્ષ અને કપરાં ચઢાણ સામે કરેલી મહેનતથી પોતાની જાત તરફ સંતોષ અનુભવાતો હોય. ખેર ! આધુનિક સમયમાં આડંબર અને દેખાદેખીથી નિરાશા ન આવે તો જ નવાઈ !

તો શું આકર્ષકતા, સુડોળતાની ઈચ્છા અયોગ્ય છે ?

નાં. શરીરની સપ્રમાણતા જળવાય તો કુદરતી રીતે શરીરનું સ્વાસ્થ્ય સારું રહે છે. જો શરીર સ્વસ્થ રહે તો ત્વચા-વાળનું સૌંદર્ય, ઉત્સાહ જળવાઈ રહે છે. આ વાત અવળી રીતે પણ જોઈ શકીએ. ત્વચા-વાળની ચમકએ આરોગ્યની નિશાની છે. શરીરની સપ્રમાણતા અને આકર્ષક સુડોળ બાંધો ત્યારે જ જળવાય, જ્યારે જૈવરાસાયણિક પ્રક્રિયાઓ યોગ્ય રીતે ચાલતી રહે. જેમકે પાચન, ધાતુપાકક્રિયા, હોર્મોન્સ-એન્ઝાઇમ્સનું સ્ત્રવણ, લિવર, કિડની, હ્રદય જેવા મહત્વપૂર્ણ અવયવોનું કાર્ય વગેરે.

સામાન્ય રીતે પાત્રની પસંદગી વખતે યુવક કે યુવતી સામેના વ્યક્તિની શારીરિક સપ્રમાણતાને પણ જાણે-અજાણ્યે ધ્યાનમાં લેતા હોય છે. લગ્ન માટે કેવો વર શોધશો એમ કહેતી દિકરી દાદાને સંબોધીને કહેતું લગ્નગીત છે ને; ‘કેડે પાતળીયોને મુખડે સોહામણો જે મરી સખીએ વખાણિયો.....' અહીં જે પાતળી કેડનો ઉલ્લેખ છે તે બાબતને વૈજ્ઞાનિક રીતે સાબિત કરતાં અનેક સંશોધનો થયા છે. જે અનુસાર કમર અને કુલ્હાનાં માપનાં અનુપાત પર વ્યક્તિની આકર્ષકતાનો આધાર હોય છે. તો કેટલાંક સંશોધનો WHR-વેસ્ટ હિપ્સ રેશિયોના આધારે તારણ આપે છે કે WHR કે જે કમરનાં માપને કુલ્હાનાં માપથી ભાગવામાં આવતાં જે અંક આવે, જેમકે ૩૦ ઈંચની વેસ્ટને ૩૮ ઈંચના હિપ્સથી ડીવાઈડ કરતાં ૦.૭૮ અંક આવે તે મૂજબ સ્ત્રીઓમાં ૦.૭ કે ૦.૭ થી નીચે અને પુરુષોમાં ૦.૯ કે ૦.૯ થી નીચેનો WHR અંક હોય તેઓની આકર્ષકતા અને આરોગ્ય યોગ્ય હોય છે. કમર પર અને હિપ્સ પર ચરબીની જમાવટની સપ્રમાણતા કે વધુ પ્રમાણમાં હોવાનો આધાર હોર્મોન્સ અને મેટાબોલીઝમ પર રહે છે. ૦.૭ નો અંક WHR હોય તે સ્ત્રીઓના મૂખ્ય હોર્મોન્સ ઈસ્ટ્રોજન સબંધિત કાર્ય યોગ્ય રીતે થવાનો સંકેત કરે છે. આવી સ્ત્રીઓની પ્રજનન શક્તિ યોગ્ય હોય છે. ભવિષ્યમાં તેમણે ડાયાબિટીશ, કાર્ડિયો વાસ્ક્યુલર ડિસિઝ કે ઓવેરીયન કેન્સરની સંભાવના રહેતી નથી. તેવું સંશોધનમાં જણાવાયું.જે પુરુષોમાં ૦.૯ કે તેથી ઓછો અંક હોય તેઓની પ્રજનન ક્ષમતા યોગ્ય હોય છે. ડાયાબિટીશ, હ્રદયરોગ, પોસ્ટેટ કે ટેસ્ટીકલનાં કેન્સરની સંભાવના ઓછી રહે છે તેવું તારણ છે.

આ ઉપરાંત જે સ્ત્રીઓનો BMI-બોડીમાસ ઇન્ડેક્સ યોગ્ય હોય પરંતુ WHR ૦.૭ થી વધુ હોય તેઓની ફર્ટીલીટી ઓછી હોવાનું તારણ જોવા મળ્યું. આમ શરીરની સપ્રમાણતા માત્ર દેખાવ જ નહીં પરંતુ આરોગ્યસૂચક પણ છે.

સ્વાસ્થ્ય-સૌંદર્યની જાળવણી માટે શું કરવું ?

• તમારી પ્રકૃતિને અનુકૂળ આહાર-પીણા વીશે જાણો.
• વજન ઘટાડવા અયોગ્ય રીતે ડાયેટિંગ ન કરો.
• વજન ઘટાડી પાતળા થવું, દુબળા (નિસ્તેજ) નહીં.
• પ્રોટીન, કેલ્શ્યમ, ઝીંક, મેગ્નેશ્યમ, ક્રોમીયમ જેવા ન્યુટ્રીઅન્ટ, ક્ષાર, માઈક્રોન્યુટ્રીયન્સ મળે તેવા ફળ, શાકભાજી, સલાડ, દુધની બનાવટ, આંબળા, મેથી, તુલસી વગેરે વીશે માર્ગદર્શન મેળવો.
• સમયનું આયોજન, સ્ટ્રેસનું મેનેજમેન્ટ થાય તે મુજબની લાઈફસ્ટાઈલ અપનાવો.
• સ્ટ્રેસ અને લઘુતાગ્રંથીથી પોતાનાં દેખાવ અને આરોગ્ય માટે ચિંતિત રહેવાથી ફાયદો થતો નથી. યોગ્ય સલાહ અને ઉપચારથી જીવન ઉત્સાહ અને સંપૂર્ણતાથી જીવો.
• બને ત્યાં સુધી કુદરતી ચીજોથી સૌંદર્યની માવજત કરો. કેમિકલ્સ અને નુકશાનકર્તા ટ્રીટમેન્ટ ટાળો.

સ્ત્રોત : ડો. યુવા અય્યર.આયુર્વેદ ફિઝિશિયન.આરોગ્ય