જુવાર

ભારતમાં જુવારનું વાવેતર ૬૨.૧૦ લાખ હેકટરમાં થાય છે જેમાંથી ૫૨.૮૦ લાખ ટન ઉત્પાદન મળે છે. ગુજરાતમાં સને ૨૦૧૨-૧૩ માં ૦.૮૦ લાખ હેકટરમાં વાવેતર થયેલ જેમાં થી ૧.૦૭ લાખ ટન ઉત્પાદન મળેલ. ભારત દેશમાં જુવારની ઉત્પાદકતા ૮૫૦ કિ.ગ્રા./હે છે. ગુજરાત રાજયની જુવારની ઉત્પાદકતા ૧૩૪૭ કિ.ગ્રા./હે છે. ગુજરાત રાજયમાં તાપી, નર્મદા અને ભરૂચ જીલ્લા જુવારના વાવેતરમાં મોખરાનું સ્થાન ધરાવે છે.

ગુજરાતમાં જુવારની ખેતીમાં વર્ષ ૨૦૧૪-૧૫ માં થયેલ ખર્ચ અને આવક – જાવક પત્રક ૧,૨ અને ૩ માં આપવામાં આવેલ છે.

પત્રક-૧ : જુવારનું ખેતી ખર્ચ (હેકટર દિઠ)

ક્રમ	વિગત	યુનિટ	જથ્થો	ખર્ચ $	કુલ ખર્ચના (%)
૧	મજુર ( ભાડાના )	માનવ દિન	૪૯.૭૫	૭૫૭૫	૨૬.૮૩
૨	બળદ	જોડી / દિંન	૧૩.૫૦	૪૫૭૯	૧૬.૨૨
૩	બિયારણ	કિલો	૧૪.૨૫	૬૬૮	૨.૩૭
૪	છાણિયુ ખાતર	ટન	૧૩૮	૬૯	૦.૨૪
૫	રાસાયણીક ખાતર			૧૫૪૩	૫.૪૬
૬	પિયત			૦	૦.૦૦
૭	જંતુનાશક / રોગનાશક દવા			૦	૦
૮	પરચુરણ ખર્ચ			૧૨૦૮	૪.૨૮
૯	ઘસારો			૧૩૫	૦.૪૮
૧૦	ચાલુ મુડીનું વ્યાજ			૬૩૧	૨.૨૩
૧૧	ખર્ચ – એ			૧૬૪૦૮	૫૮.૧૧
૧૨	પોતાની જમીનનું ભાડુ			૫૭૫૯	૨૦.૩૯
૧૩	સ્થાયી મુડીનું વ્યાજ			૬૭	૦.૨૪
૧૪	ખર્ચ – બી			૨૨૨૩૪	૭૮.૭૪
૧૫	મજુર (ઘરના)	માનવ દીન	૨૨.૨૫	૩૪૩૫	૧૨.૧૭
૧૬	ખર્ચ – સી			૨૫૬૬૯	૯૦.૯૧
૧૭	વ્યવ્સ્થાપન ખર્ચ			૨૫૬૭	૯.૦૯
૧૮	ખર્ચ – સી			૨૮૨૩૬	૧૦૦.૦૦
કુલ મજુર (૧ + ૧૫)		માનવ દિન	૭૨	૧૧૦૧૦	૩૯.૦૦

 

પત્રક-૧ માં જણાવ્યા પ્રમાણે જુવાર ખેતીમાં ખર્ચ-એ, ખર્ચ-બી, ખર્ચ-સી૧, અને ખર્ચ-સી૨ અનુક્રમે $૧૬૪૦૮, ૨૨૨૩૪, ૨૫૬૬૯ અને ૨૮૨૩૬ પ્રતિ હેકટર થયેલ. જેમાં સૌથી વધુ ખર્ચ મજુર ($ ૧૧૦૧૦) પોતાની જમીનનું ભાડુ ($ ૫૭૫૯) અને છાણીયુ ખાતર ($ ૪૫૭૯) નો સમાવેશ થાય છે.

પત્રક – ૨ : જુવારની ખેતીમાં ઉત્પાદન અને આવક (હેકટર દીઠ)

૧	મુખ્ય ઉત્પાદન	જથ્થો (કિવન્ટલ/હે)	૧૦.૪૧
		ભાવ (કિવન્ટલ/હે)	૩૫૫૩.૨૨
		આવક	૩૬૯૮૯.૦૨
૨	ગૌણ ઉત્પાદન	જથ્થો (કિવન્ટલ/હે)	૧૪.૫૬
		ભાવ (કિવન્ટલ/હે)	૪૦૫.૭૬
		આવક	૫૯૦૮
૩	કુલ આવક	($)	૪૨૮૯૭

 

પત્રક-૨ મુજબ જુવારનું મુખ્ય ઉત્પાદન (દાણા) ૧૦.૪૧ કિવન્ટલ/હે અને ગૌણ ઉત્પાદન ૧૪.૫૬ કિવન્ટલ/હે મળેલ હતું. ખેડુતોને જુવારનો સરેરાશ ભાવ ૩૫૫૩ $/કિવન્ટલ અને ગૌણ ઉત્પાદનનો ભાવ ૪૦૬ $/કવીન્ટલ મળેલ. આમ જુવારની ખેતીમાં મુખ્ય આવક ૩૬૯૮૯ $/હેકટર અને ગૌણ ઉત્પાદનની આવક ૫૯૦૮ $/હેકટર મળીને કુલ આવક ૪૨૮૯૭ $/હેકટર થયેલ.

પત્રક – ૩ :  જુવારની ખેતીમાં ઉત્પાદન ખર્ચ ($/કિવન્ટલ) તથા આવક : જાવક ગુણોતર

વિગત	નફો (રૂપિયા)	ઉત્પાદન ખર્ચ (રૂપિયા/કિવન્ટલ)	આવક – ખર્ચનો ગુણોતર
ખર્ચ – એ	૨૬૪૮૯	૧૩૫૯	૧:૨.૬૧
ખર્ચ – બી	૨૦૬૬૩	૧૮૪૨	૧:૧.૯૩
ખર્ચ – સી૧	૧૭૨૨૮	૨૧૨૬	૧:૧.૬૭
ખર્ચ – સી૨	૧૪૬૬૧	૨૩૩૯	૧:૧.૫૨

 

પત્રક – 3 મુજબ કુલ આવક્માંથી ખર્ચ – એ બાદ કરતા નફો $ ૨૬૪૮૯ અને તમામ ખર્ચ એટલે કે ખર્ચ – સી૨ બાદ કરતા ચોખ્ખો નફો $ ૧૪૬૬૧ પ્રતિ હેકટર થયેલ. જુવારની ખેતીમાં કિવન્ટલ દિઠ ઉત્પાદન ખર્ચ $ ૨૩૩૯ થયેલ તેની સામે સરેરાશ ભાવ ૩૫૫૩ $/કિવન્ટલ મળેલ. આમ ખર્ચ કરતા ભાવ વધુ મળેલ. આવક અને ખર્ચનો ગુણોત્તર કુલ ખર્ચ (ખર્ચ – સી૨) સામે ૧:૧.૫૨ મળેલ એટલે કે ૧ $ ના ખર્ચ સામે ૫૨ પૈસા ચોખ્ખો નફો મળેલ.

સ્ત્રોત: ડો. એ. એસ. શેખ, પ્રો. રચના કુમારી બંસલ, ડો. વી. કે ગોંડલીયા, ડો. કે. એસ. જાદવ, ડૉ. એન. વી. સોની( કૃષિ અર્થશાસ્ત્ર વિભાગ , બં. અ. કૃષિ મહાવિધાલય, આણંદ કૃષિ યુનિવર્સિટી, આણંદ – ૩૮૮૧૧૦ ફોન : (૦૨૬૯૨) ૨૬૪૯૫૦

પ્રકાશક : વિસ્તરણ શિક્ષણ નિયામક , આણંદ કૃષિ યુનિવર્સિટી, આણંદ – ૩૮૮૧૧૦

ગુજરાતના મુખ્ય ખેતી પાકોનું અર્થકરણ, ઓક્ટોબર – ૨૦૧૬

કોલેજ ઓફ એગ્રીકલ્ચરલ ઇન્ફોર્મેશન ટેકનોલોજી, આણંદ – ૩૮૮૧૧૦