કૃષિમાં મલ્ચિંગ ટેકનોલોજી

પાક ઉત્પાદન ઉપર ઘણા પરિબળો અસર કરે છે. પાણીની સમજણ અને વિવિકપૂર્વકનો ઉપયોગ એ ખેતીમાં ખૂબ જ જરૂરી છે. ખાસ કરીને જયાં પાણીની અછત હોય ત્યાં તેનું મહત્ત્વ ઘણુ વધી જાય છે. વળી કેટલીક જગ્યાએ નહેરની સગવડતા થતાં અણસમજ તથા બિનકાળજીના કારણે વધુ પિયત આપવા તથા વધુ જથ્થામાં પાણી આપવાને કારણે જમીન ક્ષારીય બનવી જેવા ઘણા પ્રશ્નો ઉદ્દભવ્યા છે. કેટલીક જગ્યાએ જમીન વેરાન થવા લાગી છે જેના પરિણામે તે જગ્યાએ પાક ઉત્પાદન ઘટવા લાગ્યું છે. આવી પરિસ્થિતિમાં જો કેળ જેવા પાણીની વધારે જરૂરિયાતવાળા પાકો લેવામાં આવે તો આવા પ્રશ્નો વધુ વિકટ બનતા જાય છે. આમ ન થાય તે માટે આવરણ એક તજજ્ઞતા છે જેનાથી આપણે સદર પ્રશ્નો ઉપર કાબૂ મેળવી શકીએ છીએ.

મલ્ચિગ (આવરણ):

મુખ્ય પાકના છોડની આજુબાજુ આવેલ ખુલ્લી જમીનને પાક અવશેષો ઘાસ પ્લાસ્ટિક વગેરે વડે ઢાંકવાની પ્રક્રિયાને આવરણ (મલ્ચિંગ) કહે છે. આ પ્રક્રિયાને કારણે જમીનમાં મૂળ વિસ્તારની આજુબાજુ કાર્બન ડાયોકસાઈડનું પ્રમાણ વધવાથી પાણી, ફોસ્ફરસ અને અન્ય સૂક્ષ્મ તત્વોની લભ્યતામાં વધારો થાય છે જેથી કરીને સરવાળે પાકની વૃદ્ધિ અને વિકાસમાં વધારો થાય છે. આજના પ્લાસ્ટિક યુગમાં પ્લાસ્ટિક મલ્ચિગ ખેતીમાં પ્લાસ્ટિકના વિવિધ ઉપયોગોમાંનો સૌથી અસરકારક અને સરળ ઉપાય છે. પ્લાસ્ટિક મલ્ચિર જમીનમાંથી ભેજને ઉડી જતો અટકાવી પાણીનો બગાડ અટકાવે છે અને ઉત્પાદન વધારે છે.

મલ્ચિગ ટેકનોલોજીનો સૌરાષ્ટ્રમાં ખૂબ જ અવકાશ છે. મોટે ભાગે તડબુચના પાકમાં તેનો સવિશેષ ઉપયોગ થવા લાગ્યો છે. આ ઉપરાંત ટામેટી, મરચી, તૂરિયા, કાકડી વગેરે જેવા શાકભાજીના પાકોમાં તેમજ કપાસમાં પણ મલ્યનો સફળતાપૂર્વક ઉપયોગ થાય છે. મલ્ચિગ માટે પ્લાસ્ટિક થોડું મોંઘુ હોવા છતાં તેનો વપરાશ વધતો જાય છે. હાલના સંજોગોમાં એલએલડીપીઈનો ઉપયોગ વધુ જાણીતો બન્યો છે કારણ કે ખૂબ પાતળું હોવા છતાં વધુ મજબૂતાઈ ધરાવે છે જેથી ફાટતું નથી કે કાણાં પડતા નથી તેમજ તે વધારે પાતળું હોવાથી ઓછા વજનમાં વધુ વિસ્તારમાં પાથરી શકાય છે. આમ ખર્ચ પણ ઓછો થાય છે. આ ઉપરાંત ભેજ સંગ્રહ તેમજ નીંદણનું પણ નિયંત્રણ થાય છે. સૌરાષ્ટ્રમાં મલ્મ માટે મુખ્યત્વે સિલ્વર બ્લેક પ્લાસ્ટિક વપરાય છે જે જમીનનું તાપમાન જાળવી રાખે છે. પ્લાસ્ટિક પાથરવા મલ્ય લેઈંગ મશીનનો ઉપયોગ કરવાથી મજૂરી ખર્ચ ઓછો આવે છે અને પ્લાસ્ટિક જમીન પર વ્યવસ્થિત રીતે અને ઓછા સમયમાં પાથરી શકાય છે.

મલ્ચિંગ ના મુખ્ય હેતુઓ :

• જમીનમાં તાપમાન તેમજ ભેજનું પ્રમાણ જાળવી રાખવા
• નીંદામણનો પ્રશ્ન હલ કરવા
• જમીનનું ધોવાણ અટકાવવા
• પિયત પાણીની બચત કરવા
• જમીનનું બંધારણ જાળવવા
• પાક ઉત્પાદન વધારવા
• પાકના વહેલા ઉત્પાદન માટે

મલ્ચિગ માટે વપરાતી વસ્તુઓ :

• સેન્દ્રિયઃ પાક અવશેષો પરાળ, સૂકુ ઘાસ, પાંદડા, શેરડીની પતરી, ઘઉનું ભૂસું.
• કૃત્રિમ : એલડીપીઈ, એલએલડીપીઈ અને બાયોગ્રેડેબલ પ્લાસ્ટિક મલ્થ પાથરવું.

અલગ-અલગ પાક માટે પ્લાસ્ટિક મલ્યની જાડાઈની ભલામણ

ક્રમ	ફિલ્મ ની જાડાઈ	પાકની ભલામણ
૧	૭ માઈક્રોન	મગફળી
૨	૧૫-૨૫ માઈક્રોન	ટૂંકી મુદત ના પાકો:રીંગણ ,ટામેટા ,ભીંડા,કાકડી ,કોબીજ
૩	૫૦ માઈક્રોન	મધ્યમ મુદતના પાકો:પપૈયા ,ગલગોટા ,અન્ય ફળ ફૂલ
૪	૧૦૦  માઈક્રોન	લાંબીમુદતના પાકો:કેરી,નાળીયેરી,ચીકુ, જામફળ

પ્લાસ્ટિકના ઉપયોગ વખતે ધ્યાનમાં રાખવાના મુદ્દાઓ

• ચોરસના બદલે ગોળ કાણા કરવાથી પ્લાસ્ટિક ફાટતું નથી.
• આવરણથી ફકત ભેજનો સંગ્રહ થાય છે.પાકના પાણીની સંપૂર્ણ જરૂરિયાત પૂરી કરી શકાતી નથી,
• જમીનમાં ભેજ હોય ત્યારે આવરણ વધુ અસરકારક રહે છે.
• પ્લાસ્ટિકને યોગ્ય પકડ મળી રહે તે માટેની તેની કિનારી ઉપર માટીનો પાતળો થર ચડાવો અથવા તેની ધાર જમીનમાં દબાવવી.
• જમીન અને પ્લાસ્ટિક વચ્ચે શક્ય તેટલી ઓછી હવા ભરાઈ રહે તે ધ્યાનમાં રાખવું.

ગેરફાયદા :

• ઉપરથી છાંટીને અપાતા ખાતરો આપવામાં મુશ્કેલી પડે છે.
• ઉપયોગમાં લીધેલા પ્લાસ્ટિક ફાટી ગયા પછી ખેતરમાંથી એકત્ર કરી તેનો વ્યવસ્થિત નિકાલ કરવો
• વધુ પડતા ભેજવાળા વિસ્તારોમાં પ્લાસ્ટિકનું આવરણ કરવું હિતાવહ નથી.

સ્ત્રોત :ઓગસ્ટ-૨૦૧૭, વર્ષ :૭૦, સળંગ અંક :૮૩૨, કૃષિ ગોવિદ્યા,

કોલેજ ઓફ એગ્રીકલ્ચરલ ઇન્ફોર્મેશન ટેકનોલોજી,