આપણા ગુજરાત રાજયમાં રોપાણ ડાંગર પપ–૬૦ ટકા અને બિન પિયત ઓરાણ ડાંગર ૧પ–ર૦ ટકા વિસ્તારમાં થાય છે. સને વર્ષ ર૦૧૬–૧૭ દરમ્યાન ગુજરાત રાજયનો ડાંગર વિસ્તાર ૮.૪૦ લાખ હેકટર અને ઉત્પાદન ૧૯.૬૦ લાખ મેટ્રીક ટન મળેલ છે. ડાંગરના પીલાણ બાદ મિલમાંથી ઘણી આડપેદાશ મળે છે. આથી રાઈસ મીલીંગ ઉધોગને વધુ નફાકારક બનાવવા માટે તેમાંથી મળતી ઉપપેદાશોનો કાર્યક્ષમ ઉપયોગ કરવો આવશ્યક છે. આથી રાઈસ મીલીંગ ઉધોગને વધુ નફાકારક બનાવવા માટે તેમાંથી મળતી ઉપપેદાશોનો કાર્યક્ષમ ઉપયોગ કરવો આવશ્યક છે. રાઈસ મીલમાં ડાંગરનું મીલીંગ કરતાં ૭ર ટકા ચોખા અને કુશકી તથા ઉપપેદાશોમાં ડાંગરની ફોતરી (ર૦ થી રર ટકા), ચોખાની કુશકી (૪ ટકા) અને ભુસું (ર ટકા) મળે છે. આમ, ઉપપેદાશો પીલાણ થયેલ ડાંગરનો લગભગ ૩૩ ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. ખાધ અને અખાધ બ્રાન ઓઈલ અને કણકી મુખ્ય ઉપપેદાશો છે. ચોખાની બીજી ઉપપેદાશો જેવી કે, ચોખા,ખાધતેલ, ખોળ અને બોઈલર મીલ એશ. જો આ બધી આડપેદાશોને આયોજનબધ્ધ, પધ્ધતિસર વ્યવસ્થિત રીતે જુદા જુદા ઉધોગોમાં ઉપયોગમાં લઈ ઘણા જ ઔધોગિક એકમો સ્થાપી દેશનું આર્થિક પાસું બદલીને આર્થિક સધ્ધરતા તેમજ સ્થિરતા મેળવી શકાય તેમ છે.
ડાંગરમાંથી ચોખા એ મુખ્ય પેદાશ છે, ત્યારબાદ તેમાંથી મળતી ચોખાની કણકી તેમજ ઉપપેદાશો ટેબલ ૧–ર અને ચાર્ટમાં દર્શાવેલ છે. ચોખાના મીલીંગ દરમ્યાન તુટી નાના ટુકડા થઈ ગયેલ ચોખાને કણકી કહે છે. કણકી પાપડ, ઈડલી કે ઢોસા માટે સસ્તી પડતી હોવાથી વધુ પસંદ કરવામાં આવે છે. આજ રીતે ચોખાના સ્ટાર્ચ ઉધોગોમાંં અને આલ્કોહોલ તૈયાર કરવા માટે વધુ વપરાય છે. હાલમાં 'મેગી' બનાવવામાં કણકીનો ઉપયોગ થાય છે.
ડાંગરની મુખ્ય પેદાશ ચોખામાંથી મળતી કુશકી પણ અગત્યની છે. ડાંગરની ફોતરી દુર કર્યા પછી નીકળતાં ભૂખરા કે રાતાશ પડતા ચોખા રહે તેને પોલીસ કરવાથી ઉપરનું આવરણ છુટુ પડે, તેને કુશકી કહેવામાં આવે છે. મીલમાં પ થી ૮ ટકા શુધ્ધ કુશકી મળે છે. જેમાં તેલ કે તૈલી પદાર્થો, પ્રોટીન, મીનરલ અને વિટામીન્સ રહેલા હોવાથી ખાધ તેલ બનાવવામાં આવે છે.
ક્રમ
|
ભૌતિક બંધારણ |
ટકામાં (%) |
ક્રમ |
રાસાયણિક બંધારણ (%) |
ચોખા તેમજ બ્રાનનું બંધારણ (ટકામાં) |
||
બ્રાઉન |
સફેદ |
બ્રાન |
|||||
૧. |
ડાંગર |
૧૦૦ |
૧. |
પાણી |
૧૩–૧૪ |
૧૩–૧૪ |
૧૩–૧૪ |
ર. |
ફોતરી બ્રાઉન ચોખા |
ર૦ |
ર. |
સ્ટાર્ચ |
૬૮–૭૦ |
૮૦ |
૯ .૦ |
૩.
|
મીલ |
૮૦ |
૩. |
એમાયલોઝ |
ર૮–૩૦ |
૩૩ |
૬ .૦ |
૧. પેરીકાર્પ |
પ–૬ |
૪. |
પ્રોટીન |
૬–૮ |
૬–૭ |
૧૪ .૦ |
|
ર. એલ્યુરોન |
૧.૦ |
પ. |
ફેટ |
૩ .૦ |
૧ .૦ |
ર૦ .૦ |
|
૩. ભ્રુણ |
૩.૦ |
૬ |
ફાઈબર |
ર–૩ |
૦.પ |
રપ .૦ |
|
૪. |
સફેદ ચોખા |
૭૦–૮૦ |
૭. |
ક્રુડ રાખ |
૧ .૦–૧.પ |
૦.પ |
૯–૧૦ |
અ.નં. |
ઉપ–પેદાશો |
ઉપયોગો |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
૧. |
ચોખા |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ર. |
ફોતરી |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
૩. |
કુશકી |
કુશકીના તેલમાંથી મળતા સેચ્યુરેટેડ એસિડ અને અનસેચ્યુરેટેડ એસિડ બનાવવામાં થાય છે.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
૪. |
મીણ |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
પ. |
બ્રાન ઓઈલ |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
૬. |
તેલ રહિત કુશકીનો ખોળ અને મૂલ્યવર્ધન |
કુશકીમાંથી તેલ કાઢયા બાદ જે ખોળ રહે છે. તેમાં વિવિધ ઉપયોગ કરી શકાય છે.
|
સ્ત્રોત :ર્ડા.ડી.બી.પ્રજાપતિ અને ર્ડા.એમ.બી.પરમાર,મુખ્ય ચોખા સંશોધન કેન્દ્ર, આણંદ કૃષિ યુનિવર્સિટી, નવાગામ–૩૮૭ પ૪૦, તા. જી.–ખેડા.
કોલેજ ઓફ એગ્રીકલ્ચરલ ઇન્ફોર્મેશન ટેકનોલોજી,
ફેરફાર કરાયાની છેલ્લી તારીખ : 5/19/2020